روش‌های انتخاب ارکان پروژه

در مقاله قبلی (از اینجا بخوانید) در مورد سیستم‌های انجام پروژه صحبت کردیم و به اهمیت انتخاب درست اجزای این سیستم پی بردیم. حال قصد داریم سراغ اولین جزء از سیستم‌های انجام پروژه یعنی روش‌های انتخاب ارکان پروژه برویم.

در هر پروژه ارکان مختلفی در کنار کارفرما یا مالک پروژه قرار می‌گیرند و با توجه به تخصصی که دارند به پیشبرد پروژه کمک می‌کنند. اما روش انتخاب این ارکان بسیار اهمیت دارد و اینجا در اولین جزء سیستم‌های انجام پروژه ما به این موضوع می‌پردازیم.

برای انتخاب ارکان پروژه مثل طراح یا پیمانکار ساخت، 2 موضوع تاثیرگذار است:
اول نحوه انتخاب و دوم معیارهای انتخاب.

نحوه انتخاب

عموماً انتخاب ارکان پروژه به دو صورت اتفاق می‌افتد:

• از طریق مذاکره
• از طریق برگزاری مناقصه

انتخاب ارکان پروژه از طریق مذاکره در پروژه‌هایی که مالک یا کارفرمای آن شرکتی خصوصی باشد رایج است و در پروژه‌های دولتی انتخاب ارکان پروژه از طریق مذاکره ممنوع می‌باشد.

در روش انتخاب ارکان پروژه از طریق مذاکره عموماً کارفرما بدون فراهم کردن محیطی رقابتی، با شرکت‌هایی که غالباً با آن‌ها آشنایی دارد وارد مذاکره شده و به بیان نیاز خود می‌پردازد و در صورت توافق قرارداد منعقد می‌کند.

در حالت بعدی کارفرما با ایجاد رقابت و به منظور برقراری عدالت، اقدام به برگزاری مناقصه برای انتخاب ارکان پروژه می‌کند. برگزاری مناقصه خود به دو صورت اتفاق می‌افتد: 1-مناقصه عمومی، 2-مناقصه محدود.

در مناقصه عمومی کارفرما با انتشار مناقصه از تمامی شرکت‌ها و افرادی که شرایط لازم را دارا می‌باشند دعوت به عمل می‌آورد و در واقع در بیشتر مواقع تعداد شرکت‌کنندگان زیاد خواهد بود. در مناقصه محدود کارفرما اطلاعات و اسناد مناقصه را برای تعداد محدودی از سازمان‌ها و افرادی که در لیست مورد نظرش قرار دارند (Approved Vendor List)، ارسال می‌کند.

فارغ از اینکه برگزاری مناقصه به صوت عمومی یا محدود باشد، این فرآیند می‌تواند در یک یا دو مرحله انجام پذیرد. در مناقصه تک مرحله‌ای معیار انتخاب ارکان پروژه قیمت یا کیفیت و سوابق شرکت کننده در مناقصه است. عموماً در فرآیند مناقصه تک مرحله‌ای، برای انتخاب پیمانکار ساخت، قیمت و در انتخاب طراح و مشاور کیفیت و سوابق اهمیت دارد.

در مناقصات دو مرحله‌ای، شرکت کنندگان در مناقصه اصطلاحاً دو پاکت برای کارفرما ارسال می‌کنند. در پاکت اول سوابق و توانمندی‌های سازمان قرار می‌گیرد و در پاکت دوم قیمت برآوردی شرکت کننده در مناقصه به کارفرما ارائه می‌شود.

کارفرما ابتدا به بررسی سوابق و توانمندی شرکت کنندگان پرداخته و بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده به هر شرکت کننده امتیازی اختصاص می‌دهد. حال شرکت کنندگانی که حداقل امتیاز مورد نظر کارفرما را اخذ کرده باشند، به مرحله دوم که بررسی قیمت‌های پیشنهادی است می‌روند. در مرحله دوم سازمانی که کمترین قیمت را ارائه کرده باشد برنده مناقصه شده و با کارفرما قرارداد امضاء خواهد کرد.

معیارهای انتخاب

انتخاب ارکان در مناقصات تک مرحله‌ای بر مبنای پایین‌ترین قیمت یا بر مبنای کیفیت خواهد بود و در مناقصات دو مرحله‌ای بر مبنای هم کیفیت و هم قیمت انتخاب صورت می‌گیرد.