روش‌های پرداخت در پروژه‌ها

در مقالات قبلی در مورد سیستم‌های انجام پروژه صحبت کردیم (از اینجا بخوانید) و سپس به معرفی جزء اول یعنی روش‌های انتخاب ارکان (از اینجا بخوانید) و جزء دوم که روش‌های انجام پروژه (از اینجا بخوانید) بود، صحبت کردیم. حال قصد داریم سراغ سومین جزء سیستم انجام پروژه یعنی روش‌های پرداخت در پروژه‌ها برویم.

زمانی که شما استاندارد PMBOK نسخه ششم را مطالعه می‌کنید، در حوزه داشن تدارکات یا Procurement در مورد انواع روش‌های پرداخت در قراردادها صحبت شده است که به اشتباه برخی آن را انواع قرارداد ذکر می‌کنند.

بر این اساس روش‌های پرداخت در پروژه‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• پرداخت به روش قیمت مقطوع (Lump-Sum or Fixed Price)
• پرداخت به روش قیمت واحد یا فهرست بهایی (Unit Price or Time & Material)
• پرداخت به روش بازپرداخت هزینه (Cost Plus or Cost Reimbursable)

پرداخت به روش قیمت مقطوع (Lump-Sum or Fixed Price)

زمانی‌که محدوده یا Scope پروژه تا حد بسیار زیادی مشخص شده باشد و تغییرات اندکی را شامل شود، این روش پرداخت بهترین روش خواهد بود.

از آنجایی که در این روش پرداخت کارفرما با یک قیمت ثابت قرارداد را به پیمانکار واگذار می‌کند، ریسک مالی پروژه سمت پیمانکار خواهد بود.

پرداخت به روش قیمت واحد یا فهرست بهائی (Unit Price or Time & Material)

در پروژه‌هایی که محدوده پروژه تا حدودی مشخص است اما به دلیل برخی عدم قطعیت‌ها اطلاعات تفصیلی و دقیق از احجام کار در اختیار نیست، روش پرداخت قیمت واحد بهترین گزینه است.

در این روش بر اساس میزان کاری که پیمانکار انجام داده است، بر اساس قیمت در نظر گرفته شده برای انجام آن کار که در قرارداد ذکر شده است، پرداخت صورت می‌گیرد. برای مثال بابت هر متر مکعب بتن ریزی … تومان به پیمانکار پرداخت می‌شود.

در این روش ریسک مالی بین کارفرما و پیمانکار تقسیم می‌شود.

پرداخت به روش بازپرداخت هزینه (Cost Plus or Cost Reimbursable)

در پروژه‌هایی که در ابتدا مشخص کردن محدوده یا Scope پروژه امکان‌پذیر نباشد بهترین گزینه برای پرداخت این روش خواهد بود.

در این روش تمام هزینه‌‌هایی که پیمانکار برای اجرای پروژه خواهد داشت به وی پرداخت شده و در کنار آن مبلغی هم به عنوان سود و بالاسری پیمانکار در نظر گرفته خواهد شد. در استاندارد PMBOK برای روش باز پرداخت هزینه حالت‌های مختلفی در نظر گرفته شده است:

• باز پرداخت هزینه با اجرت ثابت (Cost Plus Fixed Fee)
• باز پرداخت هزینه با اجرت انگیزشی (Cost Plus Incentive Fee)
• باز پرداخت هزینه با پاداش (Cost Plus Award Fee)
• باز پرداخت هزینه با درصدی از هزینه (Cost Plus % of Cost)

در روش بازپرداخت هزینه ریسک مالی به سمت کارفرما است.

بنابراین بسیار اهمیت دارد که با توجه به روش انجام پروژه، مناسب‌ترین روش پرداخت انتخاب گردد تا کمترین میزان اختلاف میان پیمانکار و کارفرما در طول پروژه اتفاق افتد.